"Аңыздың ақыры": Әбіш Кекілбаев романының қысқаша мазмұны

Әбіш Кекілбаев – халық жадында сақталған көне аңыздарды, тарихи сюжеттерді жаңғыртқан жазушы. Жазушының туындылары көбіне мифтік және фольклорлық сарында құрылған. Әбіш Кекілбаев аңыз-әңгімелер арқылы өткен заманның тарихи оқиғаларына үңілді. Осындай сипаттағы шығармалардың бірі – "Аңыздың ақыры" романы. Бұл жазбада романның қысқаша мазмұнын ұсынамыз.

Маңызды тұстар

Бұл мәтін автоматты түрде ЖИ көмегімен жазылған және редактор тексермеген, сондықтан фактологиялық және грамматикалық қателер болуы мүмкін. Толығырақ жарияланымда.

• "Аңыздың ақыры" романы әмірші, ханша және шебер арасындағы тарихи аңызға негізделген, автор шығармаға терең философиялық және психологиялық мазмұн қосқан.
• Шығармада мұнара шебер жігіттің махаббатының символы ретінде бейнеленіп, уақыттың, махаббаттың және өнердің мәңгілік құндылығын көрсетеді.
• Романның лирикалық және романтикалық сипаты мұнара арқылы шебердің ханшаға деген махаббатын бейнелеуімен көрінеді.

"Аңыздың ақыры" романының мазмұны

"Аңыздың ақыры" – төрт бөлімнен тұратын роман. Шығарманың бастапқы атауы "Махаббат мұнарасы" деп аталған. Роман аңыздың ізімен жазылғандықтан кейін "Аңыздың ақыры" деп өзгертілген. Роман лирикалық әрі романтикалық сипатқа толы. Шығарма оқиғасы әмірші, Кіші ханым және шебер сынды үш кейіпкер арасындағы тарихи аңыз-әңгімеге негізделген. Автор бұл аңызды тек баяндап қана қоймай, оған терең философиялық және психологиялық мазмұн қосып, адам жанының күрделі иірімдерін ашқан.

Романның басты кейіпкері – Алмас хан. Шығармада оның өмірінің соңғы айларындағы оқиғалар баяндалады. Ол өз халқын бағындырып, басқаруда табысты болғанымен өзінің философиясын халқына жеткізе алмады. Осыған байланысты жазушы кейіпкердің ішкі жан-дүниесіне, ой-толғанысына ерекше мән берген.

Хан кезекті жорығынан оралғанда кіші ханшаның құрметіне тұрғызылған биік мұнараны көреді. Бұл мұнараның ерекше салынуына жас шебердің ханшаға деген махаббаты әсер етеді. Шебер өз сезімін өнері арқылы жеткізуге тырысады. Ханға бұл оқиғаға қатысты хабар жетеді. Қызғаныштан көзі тұманданған әмірші шеберге ауыр жаза қолданады. Оның көзін ойып, тілін кеседі. Бірақ бұл қатыгездігімен ол махаббатты жеңе алмайды, себебі шынайы махаббат пен сезім билікке бағынбайды.

Романда мұнара шебер жігіттің махаббатының символы саналады. Үш кейіпкердің тағдырын тоғыстыратын басты элемент те осы еді. Мұнараның бейнесі романтикалық сарынның негізі болып саналады. Шебер мұнараны салуда өзінің ерекше ойын жүзеге асырады, ол тек ұлылықты емес, адамдардың бір-біріне деген сенім мен сүйіспеншілігін оятатын өнер туындысын жасауға ұмтылады.

Әмірші жойқын билігі арқылы бәрін бағындырғанымен, махаббаттың рухани күшін жеңе алмайды. Шығармада мұнара адамға тән қасиеттерге ие, ол кейде нәзік, кейде өр мінезді болып көрінеді. Автор мұнараны кейіпкер ретінде суреттеп, оны оқиғаның негізгі символына айналдырған.

Мұнара бірде "күледі", бірде "мұңаяды", бірде "сұстанады", бірде "алыстан ым қаққандай" болса, бірде "жалбарынады".

Шығарманы мұқият оқып шықсаңыз, мұнараның мұндай "мінезінің" сан қырына куə боласыз. Бұл романда мұнара романтикалық бояумен бейнеленген. Оның қасиетін суреттеуде əсірелеу де басым. Мұнараға қараған жанның барлығы қайран қалады. Ол шаһардағы басқа мұнараларға атымен ұқсамайтын ерекше бір сипаты бар, сиқырлы мұнара.

"Әмірші сан-сапат жорықтарында талай мұнаралар мен сарайларды көре-жүре, тап мынадай сиқыр сұлулықты бұрын-соңды ешқайдан жолықтырған емес. Бірақ көзін жібермей, көңілін тұзақтап, тұсап-матап тастаған өзгеше көріктің сиқырына түсіне алмай келеді".

Романда мұнараның қасиетін айқындауда "сиқыр" сөзі онымен жиі қатар айтылады. "Аңыздың ақыры" романының лирикалық, романтикалық сипаты мақаласының авторы Бақтыгүл Каримсакова мұнараның сиқыры – шебердің ханшаға деген махаббатын бейнелеуінде, тіпті сол махаббаттың өзіне айналуында", - дейді.

Мұнара – шебердің махаббатының символы ретінде сақталып, уақыттың, махаббаттың және өнердің мәңгілік құндылығын бейнелейді. Әміршінің ханша мен шеберге жасаған қатыгездігі оның жүрегінде тыныштық бермейді. Шебердің өнері арқылы бейнеленген махаббат пен сұлулық әміршінің билігіне бағынбайтынын ол іштей болса да түсінген еді.

Кіші ханша әміршінің алдында тек бір рет қана күнә жасаған екен. Онда да өңінде емес, түсінде күйеуіне адалдықтан тайған. Бірақ сол бір жалғыз қателікті де әміршінің қырағы көзі аңғармай қалмапты. Әміршінің ішкі монологынан үзіндіге назар аударсақ:

"Ханшаның түсінде құшқан еркегі басқа емес, сол күнгі момын кейіп танытқан жігіт. Ханша онымен өңінде кездеспесе де, түсінде қауышты. Демек, ол жігітпен өмірде жақын болмағанымен, көңілінде әлдеқашан табысқан. Оның жүрегінде бұл жігіт әміршіден әлдеқайда жақын болып үлгерген..."

Бұл ой әміршінің қызғаныш пен күдікке толы ішкі арпалысын, ханшаның жан дүниесіне деген сенімсіздігін көрсетеді. Іштей өз ойымен арпалысқан әмірші ханшаны кешіре алмай, жорыққа аттанады. Құдай алдындағы жазадан құтыла алмаған ол мерт болады.